Θεοτόκης
Βίοι Παράλληλοι των επί της Αναγεννήσεως της Ελλάδος διαπρεψάντων ανδρών υπό Αναστασίου Ν. Γούδα διδάκτορος της ιατρικής, ιππότου του τάγματος του αγίου Στανισλάου, μέλους διαφόρων επιστημονικών και φιλανθρωπικών εταιριών. Τόμος Β'. Παιδεία. Ευγένιος ο Βούλγαρις, Νικηφόρος Θεοτόκης, Αδαμάντιος Κοραής, Ρήγας ο Φεραίος, Θεόφιλος Καΐρης, Σαμουήλ η τελευταία κρίσις, Λάμπρος Φωτιάδης, Κωνσταντίνος Μ. Κούμας, Αθ. Ψαλίδας, Γ. Γεννάδιος, Γιακ. Ρίζος Νερουλός, Απόστολος Αρσάκης. Εν Αθήναις, εκ του τυπογραφείου Χ. Ν. Φιλαδελφέως, του εν τη παγκοσμίω εκθέσει, τη γενομένη εν Παρισίοις τω 1867, βραβευθέντος. (Παρά τη πύλη της Αγοράς, αριθ. 4)
Ο ιερωμένος της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας, εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και Διδάσκαλος του Γένους Νικηφόρος Θεοτόκης. Φέρει εγκόλπιο στο στήθος, είναι καθισμένος στο γραφείο του και κρατά πένα στο δεξί χέρι.
ΚΛΗΡΟΣ, ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ|ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ|ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
1870
26
4
s009
Γούδας
Τυπογραφείον Χ. Ν. Φιλαδελφέως
Book clipping
Ο Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800) ήταν ιερέας, εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και Διδάσκαλος του Γένους. Γεννήθηκε στην Κέρκυρα και ήταν γόνος της αρχοντικής Οικογένειας Θεοτόκη. Διδάχθηκε τα πρώτα του γράμματα στη γενέτειρά του από τον περίφημο ελληνιδιδάσκαλο της εποχής Ιερεμία Καββαδία, ενώ την πενταετία 1749-1754 παρακολούθησε μαθήματα Φλοσοφίας, Φυσικομαθηματικής και Θεολογίας στα Πανεπιστήμια της Πάντοβα και της Μπολόνια. Με την επιστροφή του στην Κέρκυρα άρχισε να διδάσκει, το 1761, μάλιστα, προσεκλήθη να αναλάβει τη διεύθυνση της Αθωνιάδος Σχολής, μία συνεργάσια που ωστόσο δεν ευοδόθηκε. Την επόμενη χρονιά εκάρη ιερομόναχος (σε ηλικία μόλις 17 ετών είχε ήδη χειροτονηθεί διάκος) αλλάζοντας το βαφτιστικό του όνομα Νικόλαος με το ιερατικό Νικηφόρος. Ήδη η φήμη του ως περίφημου δασκάλου είχε διαδοθεί με αποτέλεσμα να κληθεί από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Σαμουήλ στην Κωνσταντινούπολη και να τοποθετηθεί στη θέση του ιεροκήρυκα της Μεγάλης Εκκλησίας. Στην Κωνσταντινούπολη φιλοξενούνταν από το μεγάλο διερμηνέα της Πύλης Γρηγόριο Γκίκα, ο οποίος ανέλαβε την προστασία και χρηματοδότηση των συγγραφικών του δραστηριοτήτων. Όταν, μάλιστα, το 1764 ανέλαβε την ηγεμονία της Μολδαβίας, κάλεσε το Θεοτόκη να αναμορφώσει την Αυθεντική Ακαδημια του Ιασίου από τη θέση του διευθυντή. Μετά από ένα μόλις χρόνο παραμονής στο Ιάσιο, ο Θεοτόκης εγκαταστάθηκε στη Λειψία με σκοπό να συμπληρώσει τις σπουδές του και να εκδώσει τα συγγράμματά του που στόχευαν στο διαφωτισμό του Έθνους. Το 1772 εξελέγη παμψηφεί Μητροπολίτης Φιλαδελφείας από την ελληνική παροικία της Βενετίας, με την ελπίδα των Ελλήνων να απαλλαγούν από τον έλεγχο του Πάπα και των βενετικών αρχών, αρνήθηκε, όμως, την τιμητική πρόσκληση. Το 1775 επανέρχεται στη θέση του διευθυντή της Ακαδημίας του Ιασίου προσκεκλημένος και πάλι του προστάτη του Γρηγόριου Γκίκα, αλλα αντιδράσεις από συναδέλφους του που οφείλονταν στη διδασκαλία των λεγόμενων νεωτερικών ευρωπαϊκών μαθημάτων (Φυσικές Επιστήμες) τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει και πάλι τη Μολδαβία. Καταφύγιο βρήκε στην Ρωσία το 1777, κατόπιν πρόσκλησης του Ευγένιου Βουλγάρεως, τον οποίο μάλιστα διαδέχθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο Σλαβωνίου και Χερσώνος (σημερινή Πολτάβα της Ουκρανίας). Ο Θεοτόκης χειροτονήθηκε με πάσα επισημότητα στην Πετρούπολη, παρουσία της Αυτοκράτειρας Πασών των Ρωσιών Μεγάλης Αικατερίνης Β΄. Το 1787 μεταφέρθηκε στην αρχιεπισκοπή Αστραχανίου και Σταυρουπόλεως στην Κασπία, από όπου όμως παραιτήθηκε πέντε χρόνια αργότερα για να εγκατασταθεί μέχρι το τέλος της ζωής του στη Μονή του Αγίου Δανιήλ στη Μόσχα. Το έργο του κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό τόσο σε εκκλησιαστικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο. Σε ότι αφορά τα ιερατικά του καθήκοντα δραστηριοποιήθηκε στην οργάνωση κοινοτήτων για τους ελληνικούς πληθυσμούς που κατέφυγαν στη Ρωσία μετά την αποτυχημένη εξέγερση των Ορλωφικών, ίδρυσε ναούς και σχολεία. Σε επιστημονικό επίπεδο, ήταν από τους λίγους Έλληνες λογίους που υιοθέτησαν με ενθουσιασμό τα νεότερα φιλοσοφικά ρεύματα από την Ευρώπη, ήταν, μάλιστα, ο πρώτος που αποδέχθηκε και δίδαξε στους μαθητές του το ηλιοκεντρικό πλανητικό σύστημα του Κοπέρνικου, ερχόμενος σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους του που θεωρούσαν ότι αντιβαίνει στην Κοσμολογία της Παλαιάς Διαθήκης.
3064
