Η επαναστατική τριανδρίου του Θέρισου. Από αριστερά: Κωνσταντίνος Μάνος, Ελευθέριος Βενιζέλος και Κωνσταντίνος Φούμης.
ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ|ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ/ΔΙΠΛΩΜΑΤΕΣ
03/10/1905
Θέρισος
Χανιά
26
4
s044
Newspaper clipping
Το 1898 έφθασε στην Κρήτη ο πρίγκηπας Γεώργιος για να αναλάβει ως Ύπατος Αρμοστής τη διακυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας. Από τους πρώτους που απευθύνθηκε για συνεργασία σε πολιτικό επίπεδο ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τον οποίο διόρισε Σύμβουλο (Υπουργό) Δικαιοσύνης ήδη στην πρώτη κυβέρνηση του νησιού. Παρόλο, όμως, που στα εσωτερικά ζητήματα η Κρητική Πολιτεία διατηρούσε πλήρη αυτονομία, δεν ίσχυε το ίδιο και στην εξωτερική πολιτική, η οποία εξαρτώνταν από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Απώτερος στόχος των Κρητικών ήταν η αρχικά η επίτευξη απόλυτης αυτονομίας και κατόπιν η ένωση με την Ελλάδα. Για την ολοκλήρωση του στόχου αυτού, όμως, ο πρίγκηπας Γεώργιος αρκούνταν στις προσωπικές επαφές του ιδίου και της υπόλοιπης βασιλικής οικογένειας με τους μοναρχικούς οίκους του εξωτερικού, ενώ ο Βενιζέλος πρότεινε πιο δυναμική διαπραγμετευτική πολιτική. Η διαφωνία των δύο ανδρών είχε ως αποτέλεσμα την παραίτηση Βενιζέλου και την απόσυρσή του από τις εκλογές του 1901, στις οποίες επικράτησε η φιλοπριγκηπική παράταξη, όπως άλλωστε και στις επόμενες. Σταδιακά, ωστόσο, ο τρόπος διακυβέρνησης του Γεωργίου έγινε πιο συγκεντρωτικός, ενώ εξακολουθούσε να μην υπάρχει καμία εξέλιξη στο μέτωπο "Ένωση". Στις 24 Ιουλίου 1904 σημειώθηκε η πρώτη στάση κατά του καθεστώτος της Αρμοστείας, όταν 24 οπλαρχηγοί του νομού Χανίων με τη στήριξη του πολιτικού Κωνσταντίνου Μάνου μπήκαν στους Λάκκους, κατέβασαν από το Δημαρχείο τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και ύψωσαν την ελληνική. Το επεισόδιο δεν είχε συνέχεια, αλλά οι δυσαρεστημένοι άρχισαν σιγά σιγά να συσπειρώνονται γύρω από την τριανδρία Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Μάνος και Κωνσταντίνος Φούμης. Στις 26/2/1905 οι εκπρόσωποι της "Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως" υπέγραψαν πρωτόκολλο, ενώ το Μάρτιο η επαναστατική τριανδρία, επικεφαλής μιας σημαντικής μερίδας της αντιπολίτευσης, ανέβηκε στο ορεινό χωριό Θέρισο. Ο Φούμης, τέως εισαγγελέας Πρωτοδικών, βουλευτής και τέως Υπουργός, ανέλαβε τον οικονομικό τομέα, ο Μάνος, πολιτικός και τέως Δήμαρχος Χανίων, το στρατιωτικό κι ο Βενιζέλος τον οργανωτικό και πολιτικό. Την πρώτη ήδη μέρα σε πάνδημο συλλαλητήριο στο Θέρισο, εκλέγεται η "Προσωρινή Επαναστατική Επιτροπή". Ο Αρμοστής αντιδρά με κήρυξη στρατιωτικού νόμου, λογοκρισία και φυλακίσεις, αλλά η Κρητική Βουλή τον Απρίλιο κηρύσσει την ένωση του νησιού με την Ελλάδα. Τον Ιούλιο ξεκινούν διαπραγματεύσεις μεταξύ των αντιμαχομένων πλευρών και εκπροσώπων των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες δεν καταλήγουν μεν σε ένωση, αλλά εξωθούν τον πρίγκηπα Γεώργιο σε παραίτηση. Απερχόμενος προτείνει ως αντικαταστάτη του τον έμπειρο και μετριοπαθή πολιτικό Αλέξανδρο Ζαΐμη, που αποβιβάστηκε στα Χανιά στις 18 Σεπτεμβρίου. Η επανάσταση του Θέρισου μπορεί να μην έφερε την πολυπόθητη ένωση Κρήτης – Ελλάδας (η οποία θα επιτευχθεί με τη συνθήκη του Λονδίνου (30/5/1913), αλλά καθιέρωσε ως σημαντική πολιτική προσωπικότητα τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936) ήταν πολιτικός, νομικός, διπλωμάτης και Πρωθυπουργός της Ελλάδας (επτά θητείες). Γεννήθηκε στις Μουρνιές της Κρήτης και παρά την επιθυμία του πατέρα του να ακολουθήσει τον εμπορικό κλάδο, φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτωρ το 1886. Στη συνέχεια, επέστρεψε στα Χανιά, όπου άσκησε το δικηγορικό λειτούργημα μέχρι να τον απορροφήσει η πολιτική. Το 1887 εισήλθε στον πολιτικό στίβο στο πλευρό της φιλελεύθερης παράταξης και εξελέγη στην Κρητική Βουλή. Δέκα χρόνια αργότερα συμμετείχε στη νέα επαναστατική κίνηση, ενώ τέθηκε επικεφαλής της εξέγερσης του νησιού στην Επανάσταση του Θέρισου το 1905 διεκδικώντας την ένωση με την Ελλάδα. Μετά το κίνημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου στο Γουδή το 1909, προσεκλήθη από τους πρωτεργάτες του κινήματος να αναλάβει την πρωθυπουργία της Ελλάδας, την οποία τελικά ανέλαβε μετά τις εκλογές για τη σύγκληση Αναθεωρητικής Βουλής το 1910.Το αναθεωρητικό έργο της Βουλής ολοκληρώθηκε ένα χρόνο αργότερα, με το νέο Σύνταγμα να θεωρείται απο τα πλέον φιλελεύθερα της εποχής του, ενώ στο μεταξύ ξέσπασε ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος και όλες οι δυνάμεις του κράτους απορροφήθηκαν από την πολεμική και διπλωματική προσπάθεια. Στις 5 Μαρτίου 1913, ο Βασιλιάς Γεώργιος Α’ δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη από τον ψυχικά διαταραγμένο Αλέξανδρο Σχινά. Τον διαδέχτηκε ο Κωνσταντίνος εγκαινιάζοντας μία μακρά περίοδο αντιπαράθεσης μεταξύ των ανακτόρων και του Βενιζέλου που θα οδηγήσει στον Εθνικό Διχασμό. Αιτία της αντιπαράθεσης ήταν η επιθυμία του Βενιζέλου να συμμετάσχει η χώρα στον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ και κατά του αυστρογερμανικού Άξονα, ενώ ο Βασιλιάς ακολουθούσε μία πολιτική φιλογερμανικής ουδετερότητας. Η διαφωνία μεταξύ Βασιλιά και Πρωθυπουργού οδήγησε στην παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου την 21η Φεβρουαρίου 1915. Το Κόμμα των Φιλελευθέρων, όμως, επικράτησε στις εκλογές του Μαΐου και ο αρχηγός του επανέλαβε τη δέσμευση της χώρας απέναντι στη σύμμαχο Σερβία, εάν δεχόταν επίθεση. Τα ανάκτορα ανένδοτα εμμένουν στις αντιπολεμικές θέσεις τους, εξωθώντας το Βενιζέλο σε νέα παραίτηση και αποχή του κόμματός του από τις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου 1915. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε με ανάμειξη των δυνάμεων της Αντάντ στα ελληνικά δρώμενα και την προέλαση βουλγαρικών δυνάμεων στη Μακεδονία. Οι αντιβασιλικοί αντιδρούν με το κίνημα της Εθνικής Αμύνης στη Θεσσαλονίκη (16/8/1916) που συγκρότησε προσωρινή κυβέρνηση αντιπαρατιθέμενη στη φιλογερμανική πολιτική του Βασιλιά Κωνσταντίνου και με σκοπό την εισαγωγή στη χώρας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Η Ελλάδα κόβεται στα δύο: από τη μια μεριά το κράτος της Θεσσαλονίκης που περιλάμβανε τη Μακεδονία, την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και από την άλλη το κράτος των Αθηνών. Ο Βενιζέλος έπειτα από τους αρχικούς δισταγμούς του τάσσεται με το κίνημα της Εθνικής Αμύνης και η πρώτη φάση του λεγόμενου εθνικού διχασμού ολοκληρώνεται με την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου. Η λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου το 1918 με τη νίκη των συμμάχων αποτέλεσε πλήρη δικαίωση της εξωτερικής πολιτικής του Βενιζέλου. Αποτέλεσμα των διπλωματικών του προσπαθειών στις συνδιασκέψεις ειρήνης του Παρισιού ήταν η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών το 1920. Τα μίση του Εθνικού Διχασμού, όμως, δεν είχαν κοπάσει και ακολούθησε απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Πρωθυπουργού στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών από δύο Έλληνες απότακτους βασιλόφρονες αξιωματικούς. Υπεύθυνος θεωρήθηκε ο πολιτικός αντίπαλος του Βενιζέλου Ίων Δραγούμης, ο οποίος εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, παρά το διπλωματικό θρίαμβο των Σεβρών, η παράταξη των Φιλελευθέρων υπέστη ήττα-σοκ λόγω ιδιομορφίας του εκλογικού συστήματος (πλειοψηφικό με ευρεία περιφέρεια) που στέρησε από το Βενιζέλο ακόμη και τη βουλευτική έδρα, ενώ στην ουσία το κόμμα του είχε πλειοψηφίσει. Η άνοδος της αντιβενιζελικής παράταξης στην εξουσία, σηματοδότησε την επαναφορά του Κωνσταντίνου στο θρόνο παρά την αντίδραση των συμμάχων που απέσυραν τη στήριξή τους στη μικρασιατική εκστρατεία. Η έλλειψη της συμμαχικής βοήθειας, η καταστροφική προέλαση και οι λανθαμένοι χειρισμοί της κυβέρνησης, είχαν ως αποτέλεσμα την τραγωδία της μικρασιατικής καταστροφής. Ο Βενιζέλος που ζούσε αυτοεξόριστος στο εξωτερικό επανήλθε στην πολιτική σκηνή της χώρας ως επικεφαλής της διπλωματικής αποστολής που αντιπροσώπευσε τη χώρα στη διάσκεψη της Λωζάνης, με θέμα τη σύναψη οριστικής συνθήκης ειρήνης των νικητών του Α' Παγκοσμίου Πολέμου με την Τουρκία. Η Συνθήκη της Λωζάνης (24/7/1923) σήμανε το άδοξο τέλος της Μεγάλης Ιδέας, αλλά χάρη στους διπλωματικούς χειρισμούς του Βενιζέλου προκάλεσε τις λιγότερες δυνατές απώλειες για τα κεκτημένα εδαφικά συμφέροντα της χώρας. Μετά την αποτυχία του να διαχειριστεί τα εσωκομματικά προβλήματα της παράταξής του ο Βενιζέλος έφυγε και πάλι για το εξωτερικό όπου παρέμεινε τρία χρόνια και ασχολήθηκε με τη μετάφραση του Θουκιδίδη, για να επανέλθει στη χώρα το 1927 αναλαμβάνοντας και πάλι την αρχηγία του κόμματος των Φιλελευθέρων και την πρωθυπουργία της χώρας. Την τετραετία 1928 – 1932 ανέπτυξε σημαντικό έργο στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική, ενώ το 1933 έγινε δεύτερη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του στη λεωφόρο Κηφισίας. Το πολιτικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί εναντίον του έπειτα από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Πλαστήρα και άλλων βενιζελικών αξιωματικών την 1η Μαρτίου 1935, οδήγησε το Βενιζέλο στην απόφαση να καταφύγει και πάλι στο Παρίσι, όπου και πέθανε ένα χρόνο αργότερα από εγκεφαλικό επεισόδιο. Η σορός του μεταφέρθηκε με το πολεμικό πλοίο "Παύλος Κουντουριώτης" και τιμητική συνοδεία του πολεμικού Ύδρα στα Χανιά της Κρήτης και ενταφιάστηκε στο Ακρωτήρι.
3599
